ادوار ایقاعی
ادوار ایقاعی
ادوار ایقاعی مشهور- در گذشته همراهی ساز کوبه ای با سازهای دیگر به شکلی که امروز شاهد آن هستیم نبوده و ساختار آن به صورت همراهی پیش فرض، مترادف با ساختار نظم زمانی تعریف شده ملودی بوده است.
ادوار ایقاعی و بررسی آن
ادوار ایقاعی : علم شناخت این ساختار به علم ایقاع معروف بوده و نوازنده ساز کوبه ای موظف به شناخت ساختار و اجرای ادوار ایقاعی بر اساس اصول تعریف شده بوده است. برای آشنایی هرچه بیشتر خواننده با مفهوم این عمل، بخشی از مقدمه سرود ای ایران ساخته روح الله خالقی را نقل می شود.
خوانندگان این مقاله می باید ادوار ایقاعی که در ذیل منعکس شده است را به صورت کاملا روان، به شکلی که همین متن را مطالعه می کند بخوانند. لازم به ذکر است تمامی حروف به هم چسبیده به جز حرف آخر، با فتحه و حرف آخر که ن است را با ساکن بخوانید.
تَن تَنَنَن تَن
حال پس از اتمام خوانش، این دور را دوباره و بدون وقفه زمانی بخوانید
< <تَن تَنَنَن تَن تَن تَنَنَن تَن
با دقت بیشتر متوجه می شوید که این دور کاملا مترادف با بخش اول مقدمه سرود ای ایران است.
هر دور نام مختص به خود را داشته است. به عنوان مثال دوری که اشاره آن رفت، به “غوریانه” معروف است.
نوازندگان سازهای کوبه ای مکاتب قدیم موسیقی ایران، بدین شکل که در متن فوق ارائه گردید همراه با سازهای ملودیک، وظیفه و اجرای ادوار ایقاعی خود را ایفا می نمودند. هرچند به جای گفتار به اصطلاح “اَتانین” که ملاحظات آن برای خوانندگان توضیح داده شد، از ضربه در زمان گفتار فرضی بر ساز استفاده می کردند.
امروزه نوازندگان سازهای کوبه ای تنها از بخش کوچکی از ادوار ایقاعی به صورت ناخودآگاه استفاده می کنند و اشراف به علم ایقاع، لازمه نوازندگی این قبیل سازها نبوده و همین امر سبب فراموشی این علم و متعاقبا رو آوردن این نوازندگان به سبک به اصلاح ملودی نوازی شده اند.
همینطور بخوانید تعریف متر ریتم rhythm meter در موسیقی
ادامه
در این سخن تایید و یا رد و همینطور نقد اجرای ادوار ایقاعی موسیقی کلاسیک ایرانی در عصر حاضر مد نظر نبوده و تنها به شناخت مختصری از این ادوار می پردازیم. هرچند لازم به ذکر است در حوزه های موسیقی پیرامون موقعیت جغرافیایی ایران کنونی، مانند حوزه موسیقی ترک و یا عرب و نیز در بخش هایی از موسیقی اقوام ایران، ادوار ایقاعی توسط نوازندگان سازهای کوبه ای، به مانند گذشته و یا در تعاریف دورهای خاص اقوام، اجرا و از ملودی نوازی مگر در بخش هایی خاص از ملودی خودداری می کنند.
( منظور از ملودی نوازی این است که نوازنده ساز کوبه ای، به مانند جمله بندی زمانی آهنگ مورد نظر، اقدام به نوازندگی کند و خود را مقید به اجرای ادوار تعریف شده و یا مختص و مترادف آن ملودی نکند و با نظر خود، حرکت و ضربه های خاص در زمان های خاصی که مترادف با ملودی است را بر روی ساز کوبه ای اجرا نماید. به بیان دیگر در ملودی نوازی، نوازنده ساز کوبه ای خود را مقید به رعایت دور نمی کند اما در نوازندگی مکتب قدیم، نوازنده ساز کوبه ای موظف به رعایت دور است)
در کتاب مبانی نظری موسیقی ایران
در زیر بخشی از کتاب “مبانی نظری موسیقی ایرانی” به قلم آقای مجید کیانی آمده که خوانندگان ارجمند بتوانند آشنایی مختصری با ادوار ایقاعی قدیم موسیقی کلاسیک ایران، پیدا کنند. توجه نمایید که برای تجربه اجرایی ادواری که در زیر آمده است، به مانند روشی که بدان اشاره شد می توانند اقدام نمایند.
< ادوار ثقال |
|
<خفیف ثقیل |
<تَن تَنَ(مخمص صغیر) <تَن تَنَ تَن تَنَ تَن تَنَ تَن تَنَ <تَن تَنَنَن تَنَنَن تَنَنَن تَن |
<ثقیل ثانی |
<تَنَن تَنَن تَن <تَنَن تَنَن تَن تَنَن تَنَن تَن(مخمص وسط) <تَن تَنَنَن تَن(غوریانه) |
<مخمس |
<تَن تَنَنَن تَن تَنَنَن تَنَنَن <تَن تَنَنَن تَن تَنَنَن تَنَنَن تَن تَنَنَن تَن تَنَنَن تَنَنَن(مخمس کبیر) <تَنَن تَنَن تَنَنَن تَن تَنَنَن(ثقیل اول یا وَرَشان) |
<
<ادوار رَمال |
|
<خفیف رمل |
<تَن تَنَنَن <تَنَنَن تَن(هزج صغیر) <تَنَنَن تَن تَنَنَن تَن(هزج چنبر یا ره سماع) <تَنَنَن تَنَن تَنَن تَن(هزج کبیر) <تَن تَنَنَن تَنَن تَنَن |
<رمل |
<تَن تَن تَنَن تَن تَنَنَن <تَن تَن تَنَنَن تَنَنَن < تَنَنَن تَنَنَن(دو یک) <تَن تَن تَنَنَن تَن تَن |
<مضاعف رمل | <تَنَنَن تَنَنَن تَن تَن< <تَن تَن< <تَن تَن< <تَنَنَن(شادیانه) |
<ادوار فاختات |
|
<فاختی صغیر | <تَنَنَن تَن |
<فاختی وسط |
<تَن تَنَنَن تَنَنَن <تَن تَنَن تَن تَنَن(ترکی سریع) <تَنَن تَنَن(ترکی فرع) <تَن تَنَنَن تَنَنَن تَنَنَن تَنَنَن تَنَنَن تَن(ترکی اصل) <تَنَنَن تَن تَنَنَن تَنَنَن تَن تَنَنَن(ترکی اصل قدیم) |
<فاختی کبیر | <تَنَنَن تَن< <تَنَنَن تَنَنَن تَن< <تَنَنَن(مضاعف فاختی وسط) |
همینطور از سایت linkedin آموزشگاه موسیقی ملودی نیز دیدن فرمایید