ریتم ساده

ریتم ساده و توضیحات آن

 کسر میزان ساده:

همانطور که گفته شد در کسر میزان یک عدد در صورت و عددی دیگر در مخرج قرار گرفته است که در تعریف کسر میزان ساده، به گفتاری ساده و اختصاری عدد مخرج نشان دهنده واحد ضرب و عدد صورت نشان دهنده تعداد واحد ضرب در یک میزان است.

 توضیح بیشتر:

در رابطه ای که در حال حاضر مورد بررسی قرار می گیرد که به نام کسر میزان ساده معروف میباشد رابطه زیر برقرار است. این نکته را مد نظر قرار دهید که این رابطه تنها در کسر میزان ساده کاربرد داشته و در دیگر انواع کسر میزان رابطه زیر پابرجا نبوده و تغییر خواهد کرد.

همواره رابطه زیر را در تفسیر کسر میزان ساده انجام دهید:

مثلا:

“پس چهار چهارم یعنی چهار تا سیاه در هر میزان که هر سیاه آن یک ضرب است”.

در تصویر مشاهده می شود که به دلیل اینکه چهار تا یک چهارم گرد که معادل با سیاه است در یک میزان قرار گرفته. پس هر سیاه ما معادل با یک ضرب خواهد بود به بیان دیگر چون عدد مخرج معادل با سیاه است پس هر ضرب ما یا واحد ضرب ما معادل با سیاه خواهد بود، نتیجتا اگر مبنای واحد ضرب ما سفید باشد، عدد مخرج باید به یک دوم تبدیل گردد مانند مثال زیر:

“پس چهار دوم یعنی چهارتا سفید در هر میزان که هر سفید یک ضرب است”.

باید در نظر داشته باشید که همواره عدد مخرج نشان دهنده واحد ضرب یا یک ضرب ما می باشد و همیشه سیاه و یا سفید و… به صورت مطلق، یک ضرب نمی باشد و همواره امکان تغییر این واحد ضرب با توجه به تغییر مخرج کسر میزان وجود دارد.

مثالی دیگر:

“پس چهار هشتم یعنی چهار تا چنگ در هر میزان که هر چنگ یک ضرب است”.

همواره تعداد واحد ضرب در میزان یعنی عدد صورت نیز می تواند متغیر باشد که بر اساس نوع ترکیب بندی ریتم ملودی عوض می شود که در مباحث بعدی مورد بررسی قرار می گیرد. مثالی دیگر:

سه چهار یعنی سه تا سیاه در هر میزان که هر سیاه یک ضرب است.

سه دوم یعنی سه تا سفید در هر میزان که هر سفید یک ضرب است.

سه هشتم یعنی سه تا چنگ در هر میزان که هر چنگ یک ضرب است.

دو چهارم یعنی دو تا سیاه در هر میزان که هر سیاه یک ضرب است.

دو دوم یعنی دو تا سفید در هر میزان که هر سفید یک ضرب است.

دو هشتم یعنی دو تا چنگ در هر میزان که هر چنگ یک ضرب است.

• نحوه شناسایی کسر میزان ساده:

هر گاه در صورت کسر میزان ساده یکی از اعداد 2-3 و یا 4 بود آن کسر میزان ساده است.

مثال هایی که گفته شد همگی از نوع کسر میزان ساده می باشند.

• تنوع در میزان:

• تعداد واحد ضرب در میزان با توجه به تعریف کسر میزان مربوطه همواره ثابت است. اما می توان هر واحد ضرب را به بخش های کوچکتر تقسیم نمود و یا تعدادی و یا کل واحد های ضرب در میزان را با همدیگر جمع کرد که این کار الزامی برای تنوع اجرایی و ساخت موسیقی می باشد.

به عنوان مثال می توان کسر میزان چهار چهارم را بدین گونه نوشت:

همانطور که دیده می شود به جای دو سیاه انتهایی کسر میزان فوق. یک سفید قرار گرفته است اما ظرفیت میزان همواره چهار سیاه می باشد. پس همواره باید به تعداد گفته شده ای که کسر میزان اعلام می دارد، میزان پر گردد و این مقدار نمی تواند نه کمتر و نه بیشتر از میزان خواسته شده باشد.

یا:

در این قسمت به جای دو سیاه اول یک سفید و به جای دو سیاه بعدی یک سفید دیگر قرار دادیم و همچنان ظرفیت میزان به اندازه چهار سیاه می باشد.

و یا می توان به جای چهار سیاه یک نت گرد قرار دهیم.

و یا می توان تنوع ریتمیک را در ملودی بسط و گسترش داد و بدین صورت نوشت:

همین عمل را می توان با کسر میزان های دیگر نیز انجام داد. اما باید سقف زمانی هر میزان با توجه به تعریف کسر میزان مورد نظر و دستور داده شده رعایت شود.

• نحوه اجرا:

نکته مهمی که در اجرا باید مد نظر قرار دهید این است که، نوازنده برای هر نتی که دیده می شود اجرای نت منحصر به فردی را بر روی ساز داشته و مرحله بعدی رعایت کشش دستور داده شده و نگارش شده با توجه به دیرندهای مختلف و کسر میزان است.

با توجه به توضیحاتی که در خصوص نت داده شد تنها به ذکر این مهم می پردازیم که هر نت بر روی سازهای مختلف جایگاه مختص به خود را داشته و نوازنده از استاد خود باید جهت فراگیری این امر کمک بگیرد.

از بخش ساز شناسی نیز دیدن نمایید

دیرند

اما در خصوص دیرند نت ها باید به کسر میزان- واحد ضرب و کششی که نت بر اساس واحد ضرب باید داشته باشد، توجه نمود. بدین شکل که هر نتی که دیده می شود. یک بار بر روی نت منحصر به فرد خود بر روی ساز اجرا شده. و با توجه به کششی که دارد، صدای آن نیز کشیده و یا باید به گوش برسد.

مثلا اگر در مثال بالا اگر تمامی نت ها را نت دو تصور کنیم. با توجه به اینکه واحد ضرب ما سیاه می باشد( چهار چهارم یعنی چهار نت سیاه در هر میزان که هر سیاه یک ضرب است) و اگر هر ضرب را یک رفت و برگشت پا(مانند ضرب گرفتن نوازنده ها که پایشان در زمان اجرا بالا و پایین می رود)در نظر بگیریم، لذا نت دوی اول که سیاه است باید اجرا و زمان آن باید به اندازه یک رفت و برگشت پا طول بکشد. و نت بعدی که سفید است، چون شامل دو سیاه می شود و هر سیاه نیز یک ضرب است. لذا یک نت دو برای این سفید اجرا و زمان آن را باید دو ضرب در نظر گرفته و به بیان دیگر صدای این نت باید به اندازه دو ضرب شنیده شود و ….

نکته مهم

اما باید به این نکته توجه کرد. که وقفه ای در ضرب گیری اتفاق نیافتاده و ضرب به صورت کاملا متوالی باید ادامه پیدا کرده. و نت ها با توجه به دیرند دستور داده شده، کشیده و یا شنیده شود. و باید توجه نمایید که دیرند نت ها وابسته ضرب بوده و ضرب نباید وابسته و تحت تاثیر دیرند ها قرار گرفته و سرعت آن کم و یا زیاد شود. مثال بارز آن می تواند حرکت عقربه های ثانیه شمار باشد که تحت تاثیر هیچ عامل بیرونی قرار نگرفته و در زمان مشخص به کار خود می پردازد.

• ذکر نکته ای مهم:

در مثال پیشین. گرد با توجه به اینکه شامل چهار سیاه است و هر سیاه در (مثلا)چهارچهارم یک ضرب است لذا چهار ضرب کشیده می شود. اما همواره گرد چهار ضرب نیست. چرا که با توجه به گفته ها و توضیحاتی که در بخش های گذشته آمد، واحد ضرب می تواند متغیر بوده و با توجه به این امر، گرد نیز می تواند در کسر میزان های که واحد ضربشان متفاوت است، تعداد ضرب متغیری را نیز به خود اختصاص دهد.

مثلا در کسر میزان چهار دوم(چهار دوم یعنی چهار تا نت سفید در هر میزان که هر سفید یک ضرب است)، چون هر سفید یک ضرب بوده و گرد شامل دو سفید است پس در کسر میزان چهار دوم گرد دو ضرب می باشد اما در چهار چهارم همانطور که دیده شد، گرد چهار ضرب است.

• دلیل وجود تعداد متنوع واحد ضرب در میزان:

دلیل تنوع کسر میزان به چند عامل بر میگردد که یکی از آنها وجود ضرب های قوی، نیمه قوی و ضعیف در میزان است. که اگر این تنوع شدت ضرب را از میزان حذف کنیم، به بیانی دیگر یکی از نقش های اصلی میزان و کسر میزان را از آن گرفته و کسر میزان مفهوم اجرایی خود را از دست خواهد داد.

• در تمامی کسر میزان ها اعم از ساده- ترکیبی و یا لنگ، میزان ها به دو ضربی- سه ضربی و یا چهار ضربی و یا ترکیبی از این دست تقسیم می شوند.
• تمامی ضرب های اول میزان ها در تمامی کسر میزان ها، ضرب قوی می باشد.
• تمامی ضرب های دوم میزان ها در تمامی کسر میزان ها، ضرب ضعیف می باشد.

• با توجه به نوع کسر میزان باقی ضرب ها می تواند ضعیف یا نیمه قوی باشد.

در ادامه به بررسی ضرب های قوی- نیمه قوی و ضعیف در ضرب های کسر میزان می پردازیم.

• دو ضربی ضرب اول قوی و ضرب دوم ضعیف است.
• سه ضربی ضرب اول قوی – ضرب دوم ضعیف و ضرب سوم ضعیف است.
• چهار ضربی ضرب اول قوی- ضرب دوم ضعیف- ضرب سوم نیمه قوی و ضرب چهارم ضعیف است.
• باید توجه داشته باشید منظور از دو ضربی- سه ضربی و … تعداد واحد ضرب در میزان است و در این بخش نوع واحد ضرب اهمیتی نداشته(مثلا چنگ یا سیاه) و در تمامی انواع کسر میزان قوانین آن ثابت است.

• مثلا دو چهارم و دو هشتم هر دو، دو ضربی می باشد

• چرا که در هر دو، دو واحد ضربی در یک میزان مستقر خواهند بود. تنها تفاوت آن این است که در دو چهارم واحد ضرب سیاه است. و در دو هشتم واحد ضرب چنگ است که این تفاوت واحد ضربی در این بخش ملاک عمل قرار نگرفته و هر دو به عنوان کسر میزان ساده دو ضربی شناخته می شوند.
• در مثال های زیر تنها برای مشخص کردن ضرب قوی و … از واحد ضرب سیاه استفاده شده است و همانطور که گفته شد، در تمامی انواع کسر میزان ضرب اول قوی و … بوده و واحد ضرب در این تقسیم بندی ملاک عمل قرار نخواهد گرفت. (جهت تاکید) به عنوان مثال در کسر میزانی که واحد ضرب آن سیاه است مثلا دو چهارم، ضرب اول آن قوی است همین عمل در کسر میزانی که واحد ضرب آن چنگ است نیز مشاهده می شود مثلا سه هشتم که ضرب اول آن نیز قوی است و متعاقبا ضرب دوم هر دو مثال فوق، ضعیف می باشند.

• نشانه ها

• معمولا ضرب ضعیف را با علامت U نشان داده و ضرب قوی را با خط تیره پر رنگ و ضرب نیمه قوی را با خط تیره عادی نشان می دهند. اما باید توجه داشته باشید این علائم جهت یادآوری نوع شدت ضرب در میزان است. و نشان دادن این علائم کاربردی تئوریکی دارد و در قطعات اجرایی و آموزشی به هیچ عنوان با آن مواجه نخواهید شد.

• دقت نمایید که در اگر واحد ضرب ما چنگ نیز باشد همین شدت ضرب نیز برای آن صادق بوده و تنها در آن صورت، چنگ به جای سیاه قرار گرفته و واحد ضرب ما شناخته می شد.

• مثلا در چهار هشتم رابطه زیر برقرار می باشد:

• نحوه شناسایی دیگر انواع کسر میزان:

شناسایی انواع کسر میزان رابطه ای ساده داشته که در این بخش به آن می پردازیم.

• لازم به ذکر است نحوه محاسبات و نیز نحوه ضرب گیری دیگر انواع کسر میزان کاملا متفاوت از کسر میزان ساده بوده. و نباید فرمول و رابطه های گفته شده در بخش کسر میزان ساده رادر دیگر انواع کسر میزان قرار داده. و از رابطه های آن برای بازگشایی کسر میزان های دیگر استفاده کرد.
• همانطور که پیشتر بدان اشاره شد، اگر در صورت کسر میزان یکی از اعداد 2-3-4 باشد(واحد ضرب که در کسر میزان عدد مخرج نشان دهنده آن است در تشخیص نوع کسر میزان ملاک عمل قرار نمی گیرد) آن کسر میزان ساده است.

• اعداد 12-9-6

• در صورتی که یکی از اعداد 6-9-12 روی صورت باشد(واحد ضرب که در کسر میزان عدد مخرج نشان دهنده آن است، در تشخیص نوع کسر میزان ملاک عمل قرار نمی گیرد) نشان دهنده کسر میزان ترکیبی است مانند شش هشتم- و یا نه شانزدهم و یا دوازده چهارم.
• در صورتی که عددی غیر از اعداد ذکر شده یعنی شاخصه های کسر میزان ساده و یا ترکیبی در صورت باشد(واحد ضرب که در کسر میزان عدد مخرج نشان دهنده آن است، در تشخیص نوع کسر میزان ملاک عمل قرار نمی گیرد)آن کسر میزان لنگ خواهد بود. مانند پنج هشتم و یا هفت چهارم و یا سیزده شانزدهم و … .

• تنوع در کسر میزان لنگ بسیار بیشتر از ساده و ترکیبی بوده و اجرای آن نیز متعاقبا مشکلتر می باشد.

از ایستاگرام آموزشگاه موسیقی ملودی  نیز دیدن نمایید