آموزش دف کرج / ساز شناسی دف

در صورتی که با تلفن همراه وارد شدید، جهت اجرای فایل صوتی بر روی listen in browser بر روی ابزار صوتی در پایین اشاره نمایید

آموزش دف کرج

ساز شناسی دف

دف، دایره، دف، چنبر، کمبر، مزهر و تبوراک نام سازی کوبه ای یا ضربه ای به شکل گرد و گاهی اوقات مربع و از جنس چوب است که بر آن پوستی از بز یا گوسفند می کشند. بر طبق روایاتی که از روزگاران کهن در ادبیات ایران باستان آمده است مراسم جشن نوروز و تحویل سال پارسیان در دوران شاهنشاهی ساسانیان توسط نوای دف همراهی می شده است. دف در ایران ساساسنی همراه با سرودهای خسروانی و به طور گروه نوازی مورد استفاده قرار می گرفته است.

همچنین تصاویری از نوازندگان دف بر روی سفال ها و نقاشی های بناهای باقیمانده پیش از میلاد مسیح به دست آمده که خود گواهی بر قدمت اصالت و دست نخوردگی این ساز است.در هنر سامی دف با قاب مستطیل و مستدیر هر دو دیده می شود. در مشرق زمین دف را بر حسب شکل قاب و دارا بودن سیم ها سنج ها یا صفحات جرنگی جلاجل یا حلقه های جرنگی جرس ها یا زنگ ها یا فقدان آنها به هفت نوع تقسیم کرده اند. آموزش دف کرج

یکی از آنها دارای قاب مستطیل که بر دو طرفش پوست کشیده شده و حلقه های آن روی قاب نصب گشته و بقیه قاب مستدیر دارند. از اقسام اخیر دف حلقه وار در ایران رایج بوده و دف دارای زنگ در آسیای مرکزی بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.

در نگاهی به ریشه این کلمه در می یابیم که ریشه لغوی دف  در آغاز دوب بوده که در زبان سومری به معنای لوحه و خط به کار رفته است. این واژه سپس وارد زبان اکدی شده و تبدیل به دوبو و توپو گردیده سپس وارد زبان آرامی گشته و به واژه دوب تبدیل گردیده که آن نیز به معنی لوحه و صفحه گرفته شده است. دوپ بعدها در اثر رفت و آمد غلامان عرب به سرزمین پارسیان عینا در نقاط عرب نشین انتشار یافته و به نام دف مشهور شده است.

از اینستاگرام آموزشگاه نیز دیدن نمایید

دف در بین اعراب صحرانشین از نخستین سازهای ضربی بوده که برای حفظ وزن و اندازه کلمات کاربرد فراوان داشته است. دف به وسیله مسلمانان در اسپانیا و در اروپا رواج یافت اما در قرن 15 میلادی مطرود شد و دیگر بار در قرن 17 به وسیله ترکان عثمانی شایع شد. در قرن 19 از سازهای موزیک نظامی به شمار آمد. دف در هندوستان نیز کاربرد داشته است. در ایران امروزه این ساز عموما در مناطق کردنشین رایج است و قدمت استفاده از این ساز در این منطقه پیوندی ناگسستنی با موسیقی ایران باستان دارد.

آموزش دف در کرج زیرنظر استاد هانیه گل محمدی

این ساز از نظر ساختمان ظاهری و نقش مهمی که ایفا می کند بارها مورد توجه اروپاییان قرار گرفته و بارها نوازندگانی نیز برای معرفی بیشتر این ساز به مناطق مختلف اروپا سفر کرده اند. نام این ساز در کتب تاریخی و دواوین شعرای فارسی به کررات آمده است… .

دف  به طور کلی بر دو نوع است: به شکل دایره و مربع

الف- دف به شکل دایره که بر سه قسم است: دایره- دایره زنگی- مزهر

1- دایره: سازی کوبی به شکل حلقه چوبی است که بر یک طرف آن پوست کشیده می شود و در داخل حلقه پوبی، حلقه های کوچک فلزی آویزان می کنند. این ساز را هنگام نواختن میان دو دست قرار می دهند و صدای دلخواه را با وارد کردن ضربات انگشت بر پوست و کناره آن تولید می کنند. به علاوه با تکان خوردن دایره حلقه های فلزی نیز صدای خفیف خوشایندی پدید می آورند. نواختن دایره در حال حاضر در آذربایجان ایران و قفقاز بیش از سایر جاها رواج دارد.

2-دایره زنگی: شکل این ساز عینا مانند دایره ولی اندازه اش کوچکتر از آن است و به علاوه به جای حلقه های بدنه آن را به فواصل معین شکاف می زنند و داخل سوراخ ها سنج هایی کوچک قرار می دهند تا در موقع نواختن علاوه بر صدای پوست از سنج ها نیز صدای بخصوصی تولید گردد که بی شباهت به صدای زنگ نیست. بدین جهت این ساز را دایره زنگی می نامند.

3- مزهر: مزهر را رئوف یکتابیک موسیقی دان ترک نوعی دایره معرفی می کند که نه حلقه دارد و نه سنج بلکه دارای بدنه ای چوبی است که بر یک طرف آن پوست کشیده باشند.

آموزش دف کرج

ب- دف به شکل مربع که بیشتر در مصر سوریه و لبنان و الجزایر معمول است و فرق آن با دایره علاوه بر متفاوت بودن شکل  هندسی آنها حلقه ها یا زنگ هایی است که در قسمت بیرون بدنه نصب می شوند در صورتی که در دایره حلقه ها و سنج ها در داخل بدنه قرار می گیرند. به علاوه در دف مربع شکل زنگوله های کوچکی نیز نصب می کنند.

درباره ما

ساختمان دف از 6 قسمت تشکیل شده که عبارت است:

1- کمانه: متشکل از حلقه ای چوبی به عرض 5 تا 7 و دایره ای به قطر حدود 48 تا 53 سانتی متر. نکته قابل ذکر ساختمان کمانه رعایت کامل گردی دهانه است که تنها در این حالت است که صدا در تمامی نقاط کناره پوست همخوانی دارد.

چوب کمانه نیز پس از ساخت باید مستحکم و به دور از هر گونه ترک یا خلل و فرج باشد و پیش از پوست انداختن روی آن باید دیواره بیرونی را به وسیله سمباده نرم و کاملا صاف و تمیز کرد. بر روی لبه پشتی کمانه یک فرورفتگی وجود دارد که محل قرار گیری انگشت شست دست چپ است.

این محل را اصطلاحا شستی می گویند. شستی اغلب به صورت یک منحنی کوچک دیده می شود.

انواع کمانه عبارتند از: الف- یک کمه: این نوع کمانه از یک لایه چوب به قطر یک سانتی متر تشکیل شده است که ابتدا و انتهای آن به یکدیگر متصل می گردند.

آموزش دف کرج

این روش در ساخت کمانه نظر به فنی بودن ساخت و دقت فراوانی که در آن مبذول می شود احتمال کج شدن چوب را به مقدار قابل توجهی کاهش می دهد. از نقطه نظر اجرایی نیز دف ساخته شده با این نوع کمانه بسیار خوش دست تر و سبک تر از نوع دو کمه آن است.

ب: دو کمه: در ساخت این نوع کمانه از چوبی بلند به قطر نیم سانتی متر استفاده می گردد که به صورت دو لایه به روی خود پرس می شود تا در اثر فشار پوست کمانه کج نشود.

2- پوست: در دف از پوست حیوانات مختلفی مانند آهو بز میش بز کوهی و ماهی استفاده می گردد اما به حکم تجربه پوست کهنه بز یا میش و بعضا پوست آهو نسبت به دیگر پوست ها از کیفیت صوتی مطلوبتری برخوردارند.

یک پوست مناسب برای دف باید مجموعه خصوصیات ذیل را داشته باشد:

1- پوستی که بر روی دف انداخته می شود حتما کهنه و مانده باشد.

علامت کهنگی پوست این است که اگر قسمتی از آن را تر کنیم هیچ بوی خاصی ندهد چرا که اگر کهنه نباشد به محض رسیدن رطوبت به آن بوی نامطبوعی از آن به مشام می رسد.

2- ضخامت پوست مورد نظر باید در تمامی نقاط آن کاملا همسان و یکنواخت باشد چرا که عدم رعایت این مهم در هنگام نوازندگی ناهنجاری های صوتی در بر خواهد داشت.

3- رنگ پوست نیز باید یکنواخت و یکسان باشد یعنی به اصطلاح اهل فن تگرگی نباشد.

آموزش دف کرج

4- نکته ای که از همه مهمتر است این است که پوست دف آهنکی نباشد یعنی اینکه برای زدودن مو و زواید پوست از آهک استفاده نکرده باشند زیرا چربی پوست به وسیله آهک از بین می رود و به اصطلاح اهل فن مغز پوست می سوزد.

3- گل میخ: برای نگه داشتن پوست بر روی کمانه در مقطع پشتی کمانه. میخ هایی از جنس برنج مس یا آهن کوبیده می شود که اصطلاحا گل میخ گفته می شوند.

4- قلاب: قلاب هایی از جنس آهن یا مس در دیواره داخلی کمانه نصب می شوند که محل اتصال حلقه ها هستند. فاصله هر قلاب از پوست حدود 3 و نیم و از قلاب مجاور حدود 3 سانتی متر است.

5- حلقه هایی از جنس برنج مس و بعضا آهن که به قلاب های جداره نصب می گردند.

در هر قلاب 4 حلقه آویزان است که حلقه های اول و دوم از بالا به صورت تک و در حلقه بعدی به صورت جفت به جلقه دوم متصل هستند. قطر حلقه متناسب برای دف 1/5 سانتی متر است.

6- تسمه چرمی: گاهی برای سهولت نوازندگی در داخل کمانه تسمه ای چرمی تعبیه می گردد که دور مچ دست پیچیده می شود و بدین ترتیب تسلط بیشتر را برای نوازنده فراهم می آید.

در مجالس ذکر و سماع صوفیان در خانقاه ها که نوازندگان دف گاهی مدتی طولانی به اجرای برنامه می پردازند وجود تسمه چرمی برای جلوگیری از خستگی مچ ضروری می نماید.”—دایره المعارف موسیقی کهن ایران/ مهران پورمند—

با اشاره بر روی لینک زیر به منوی ساز شناسی بازگردید

ساز شناسی

آموزش دف در کرج

آموزشگاه موسیقی گوهردشت کرج

آموزش دف کرج