دستگاه نوا
نوا
بررسی دستگاه نوا
مبحث تئوریک دستگاه نوا به مانند دستگاه شور بوده و بر مبنای مباحث آن دستگاه محاسبه و اجرا خواهد شد. اما نکته قابل ذکر درست به مانند مقایسه دستگاه ماهور با دستگاه راست پنجگاه است که دستگاه نوا نیز با دستگاه شور مشابهت زیادی داشته و اجرای این دستگاه نیز از حساسیت بالایی برخوردار است چرا که در صورت عدم اجرای صحیح نت های توقف یا ایست امکان اجرای اشتباه و یا مدولاسیون به دستگاه شور و یا آوازهای چهارگانه دستگاه شور با دستگاه نوا خواهد بود.
نمونه فایل صوتی- تصنیف در دستگاه نوا
در صورتی که با تلفن همراه وارد شدید، جهت اجرای فایل صوتی بر روی listen in browser بر روی ابزار صوتی در پایین اشاره نمایید
آنالیز و بررسی
نت های شاهد، آغاز، خاتمه، فرود، متغیر، توقف دستگاه نوا
این بخش اخذ شده از کتاب ردیف سازی موسیقی ایران/نویسنده: رضا وهدانی/ بر اساس آنالیز ردیف آقا حسینقلی که ردیف ایشان منتسب به علی اکبرخان فراهانی است نوشته شده است.
در جدول فوق نت های اصلی این دستگاه به صورت نت گرد و نت های فرعی به صورت صفر رسم شده اند.
ادامه
این دستگاه عینا مانند دستگاه شور است در واقع نوا دارای گام مستقلی نیست. به همین دلیل نمی توان آن را دستگاه دانست حسب نظریه استاد وزیری در صورتی می توانیم به آوازی دستگاه بگوییم که دارای گام مستقلی باشد[با احترام به نظر اساتید، در صورتی که تفسیر ما از گام با دستگاه یکسان باشد چه اینکه نظر استاد وزیری نیز چنین بوده است، نظر ایشان کاملا صحیح است اما باید در نظر داشت که تعریف واژه گام بسیار متفاوت از تعریف واژه دستگاه و یا آواز است و اگر تفسیرها را بر اساس تفاوت واژگان در نظر داشته باشیم نوا یک دستگاه کاملا مستقل به حساب خواهد آمد چرا که در تفسیرهای عصر حاضر مبحث بر روی آنالیز مدها و یا نغمه های استوار کننده آن دستگاه و یا آواز لحاظ خواهند شد نه بر اساس تعریف گام.
توضیح اینکه چرا در نوشتار این بخش ها دائما از پسوند واژه گام استفاده شده است دلیل بر امانت داری منبع اخذ شده است. لذا توضیحات کامل و جامع قابل استناد خواهد بود اگر در بیان پسوند واژه گام احتیاط نظر و بیان را داشته باشیم] ولی به لحاظ اینکه قدما آواز نوا را به نام دستگاه نوا عقیده داشته اند ما هم … آنرا دستگاه نوا می گوییم.
گام شناسی نوا
همانگونه که نت های شاهد ایست موقت خاتمه و تونیک در آوازهای دیگر متعلق به شور مانند ابوعطا افشاری ترک دشتی و … شخصیت آوازها را روشنگر است در نوا هم عینا به همان صورت است. بنابراین گام شناسی دستگاه نوا همان گام شناسی دستگاه شور است که شرح آن را در دستگاه شور آورده ایم.
همان گونه که در جدول گام مشهود است درجه دوم گام شور نت ایست موقت نوا و نت شاهد آواز ابوعطا است. چنانچخ بعد از ایست موقت نوا(روی درجه دوم گام) از فرود ابوعطا استفاده نماییم به کلی از نوا خارج و وارد دستگاه شور خواهیم شد. بنابراین این گام همان گام شور است. این رویه در مدگردی ها معمول و لازم است.
آنالیز
درآمد اول:
نوا از چهارم گام شروع می شود با ایست موقت روی درجه دوم حالت ابوعطا به خود میگیرد و در واقع مدگردی خفیفی روی ابوعطا شده و بلافاصله با یک ملودی زیبای مخصوص به نوا که در آوازهای دیگر شبیه آن دیده نشده پس از اوج کوتاهی خاتمه را گویا است. در واقع درآمد نوا تجمیع شده است از حال و هوای نوا ابوعطا و رهاب که در جمع شخصیت مخصوص به خود را تشکیل داده است(شروع گوشه های این دستگاه به طور متفاوت است و در خاتمه آن ها از یک شکل تکراری استفاده می گردد)
درآمد دوم:
از درجه سوم گام شروع می شود درجه چهارم را به طور پدال شاهد می گیرد پس از ایست موقت روی درجه سوم با شروع مضراب های دراب گردش ملودی زیبایی را به گوش می رساند مجددا روی درجه سوم ایست موقت می کند و با استفاده از فرود مخصوص نوا خاتمه را گویا است.
چهارمضراب:
روند ملودی چهارمضراب در نوا همان روند مشترک ملودی چهارمضراب همایون و راست پنجگاه است که بنابر استعداد هرگام تغییر جزئی را مشاهده می کنید.
نغمه:
با حرکت ضرب سه هشتم ملودی زیبایی است که در اوج گوشه نغمه می بمل و در فرود به دستگاه می کرن است که خود تنوعی را هرچند کوچک به همراه دارد.
گردانیه:
زمینه ساز است برای اجرای گَوِشت
گَوِشت:
از گوشه هایی است که مدگردی آن محسوس است. با استفاده از نت های متغیر لا کرن و لا بکار ر کرن و ر بکار به گونه ای ظریف حال و هوای آواز قطار را به خود می گیرد. جالب توجه و حائز اهمیت این است که در ملودی گوشت ایست روی درجات سوم و چهارم پشت سر هم بسیار متنوع است.
نهفت:
حال و هوایی مانند حجاز ابوعطا دارد و در اجرای این گوشه فرود کامل به دستگاه ضروری است
بیات راجع:
شروع مستقل دارد و با گوشه حزین مکمل یکدیگرند.
عشاق:
درآمد عشاق عینا درآمد دستگاه است. ادامه آن گوشه رهاب را تداعی می کند و در اوج با تبدیل سی بمل به سی بکار مدگردی به عراق محسوس است. در ادامه با چهارمضراب کوتاهی به نوا فرود آمده و زمینه را برای اجرای عراق آماده می کند.
محیر- زنگوله- نیشابورک:
رابط بین عراق و حزین است. زنگوله با ملودی زیبا در ضرب سه هشتم وسیله ای است برای اجرای فرود کامل به دستگاه. در این دستگاه گوشه ای است که ادامه و خاتمه آن روی درجه پنجم گام شور می باشد که در این صورت در اجرای ملک حسینی با استفاده از می مبل لا کرن همچنین درآمد خجسته خجسته و مَجَستی ضمن اینکه مدگردی زیبایی را دارا هستند زمینه اجرای گوشه زمینه حسینی را در شور ر فراهم نموده اند. سپس حسینی بوسلیک نستاری یا رنگ نوا به وزن سه چهارم رهاب و همچنین عشیران کلا در شور ر خودنمایی می کنند.
نیریز صغیر:
گردش کار نیریز صغیر در آخر دستگاه حائز اهمیت است. زیرا از چهارم گام شور ر شروع می شود و در شور ر خودنمایی می کند سپس وسیله می بمل لا کرن مدگردی زودگذری به شور سل دارد و بلافاصله با استفاده از لا بکار شبیه به گوشه گوشت به دستگاه در شور ر رجعت و روی سل پایان می پذیرد.
از اساتید آموزشگاه موسیقی ملودی بیشتر بدانید
گوشه های دستگاه نوا به روایت های مختلف
ردیف میرزاعبدالله(به روایت نورعلی برومند):
1-چهارمضراب 2- درآمد اول 3- درآمد دوم 4- کرشمه 5- گردانیه 6- نغمه 7- بیات راجع 8- حزین 9- عشاق 10- نهفت 11- گوشت (با فتح گ و کسره واو تلفظ کنید) 12- عشیران 13- نیشابورک 14- مَجُسلی 15- خجسته 16- ملک حسین 17- حسین 18- بوسَلیک 19- نیریز 20- رنگ نَستاری یا نستالی 21- رنگ نوا
ردیف آقا حسینقلی(به روایت علی اکبر شهنازی):
1- درآمد اول 2- درآمد دوم 3- چهارمضراب 4- نغمه 5- گردانیه 6- گوشت 7- نهفت 8- بیات راجع 9- حزین 10- عشاق- چهارمضراب عراق – فرود 11- عراق 12- محیر 13- حزین 14- زنگوله 15- فرود 16- نیشابورک 17- ملک حسینی 18- درآمد خجسته 19- خجسته 20- مَجستی 21- زمینه حسینی 22- حسینی 23- بوسلیک 24- نستاری 25- رهاب 26- عشیران 27- نیریز صغیر
ردیف آوازی عبدالله دوامی:
1- درآمد 2- گردانیه 3- نغمه 4- نیشابورک 5- عشاق 6- راجع 7- عراق 8- نهفت 9- خجسته 10- ملک حسینی 11- حسینی 12- نیریز کبیر 13- رهاب 14- مسیحی 15- ناقوس 16- تخت طاقدیس 17- شاه ختایی
ردیف آوازی محمود کریمی:
1- درآمد 2- گردانیه 3- نغمه 4- بیات راجع 5- عشاق 6- نهفت 7- خجسته 8- نیشابورک 9- حسینی 10- عراق 11- نیریز 12- رهاب و حسینی 13- تخت طاقدیس 14- شاه ختایی
ردیف موسی معروفی:
1- چهارمضراب 2- درآمد اول 3- درآمد دوم 4- درآمد سوم 5- کرشمه 6- گردانیه 7- نغمه 8- بیات راجع 9- حزین 10- عشاق 11- عراق 12- محیر 13- آشور 14- بسته نگار 15- اصفهانک 16- حزین 17- زنگوله 18- نهفت 19- نهفت فرم دیگر 20- گوشت 21- عشیران 22- نیشابورک 23- مجسلی 24- خجسته 25- حسینی 26- ملک حسینی 27- بوسلیک 28- نیریز صغیر و کبیر 29- رهاوی 30- مسیحی 31- ناقوس 32- ناقوس فرم دیگر 33- کرشمه 34- شاه ختایی 35- تخت طاقدیس 36- نستاری
ردیف ابوالحسن صبا:
1- چهارمضراب 2- درآمد اول 3- درآمد دوم (کرشمه) 4- بیات راجع 5- نیشابورک 6- نهفت 7- مسیحی (گوشه مسیحی) 8- حسینی 9- بوسلیک 10- نیریز 11- گردانیه 12- نغمه 13- عشاق 14- حزین 15- گوشت 16- عشیران 17- مجسلی 18- خجسته
از اینستاگرام آموزشگاه موسیقی ملودی نیز دیدن نمایید