چهارگاه

بررسی چهارگاه

گام چهارگاه عبارت از مخلوطی از گام سه گاه و همایون . ولی او را با گام ماهور بهتر می توان مقایسه نمود. به این شرح که هرگاه نت دوم و ششم گام ماهور را ربع پرده کم کنیم گام ماهور تبدیل به گام چهارگاه خواهد شد. بعلاوه اینکه تنیک گام چهارگاه همان تنیک گام ماهور است. مثلا گام چهارگاه ر می خواهیم در گام ماهور ر نتیجتا ما دارای علامت فا دیز و دو دیز هستیم.

حال اگر نت دوم و ششم گام ر ماهور را ربع پرده کم کنیم به دو علامت ذکر شده علامت سی کرن و می کرن نیز علاوه می شوند. با این ترتیب گام ما تبدیل به گام چهارگاه شده است. پس گام ر چهارگاه سی کرن و می کرن و فا دیز و دو دیز است. این گام از گام هایی که سابقا گفته شد مشکل تر بوده و شایسته دقت و توجه بیشتری است.

با شرح فوق ما می توانیم تمام گام های ماهور را تبدیل به چهارگاه کنیم البته هیچوقت گام چهارگاه به دلایلی که قبلا ذکر شده روی ربع پرده بسته نمی شود.

14 گام در شکل فوق موجود است که چون گام دو چهارگاه دو مرتبه تکرار شده باید یکی حذف شود و گام سل دیز با لا بمل که مترادف است یکی از آنها حذف میشود.

نمونه فایل صوتی- تصنیف در دستگاه چهارگاه

در صورتی که با تلفن همراه وارد شدید، جهت اجرای فایل صوتی بر روی listen in browser بر روی ابزار صوتی در پایین اشاره نمایید

ادامه

1- پیدا کردن تنیک از روی سلاح کلید: تا موقعی که علامت کرن در سلاح کلید است(اعم از اینکه بعد از آن باز هم علامت دیز یا سری یا بمل باشد یا نباشد) سه ربع پرده پایین تر از آخرین علامت کرن تنیک گام است.

مثال: در گامی که دارای این علائم هستند: سی بمل می بکار لا بکار ر کرن و سل کرن تنیک ما سه ربع پرده پایین تر از آخرین کرن یعنی سل کرن است پس نت فا بکار تنیک است.

مثال دیگر:

اگر در سلاح کلید داشته باشیم: سی کرن می کرن فا دیز و دو دیز باز هم سه ربع پرده بم تر از آخرین علامت کرن تنیک گام است که میشود: ر– یا اگر در سلاح کلید داشته باشیم سی کرن فا سری دو دیز سل دیز باز هم چون هنوز علامت کرن در سلاح است سه ربع پرده پایین تر از آن تنیک است که میشود لا– ولی همین که علامت کرن به کلی از سلاح حذف شد نیم پرده بالاتر از آخرین علامت ترکیبی که همیشه علامت دیز خواهد بود تنیک گام است. مثلا سالح کلید دارای فا دیز دو دیز سل سری ر سری لا دیز می دیز است نیم پرده بالاتر از آخرین دیز یعنی می دیز می شود فا دیز– پس تنیک ما فا دیز خواهد بود.

مثال دیگر:

در سلاح کلید داریم فا سری دو سری سل دیز ر دیز باز هم نیم پرده بالاتر از آخرین دیز می میشود پس نت می تنیک گام ما می باشد. اگر توجه شود در گام های چهارگاه به مجرد اینکه توالی دیزها وارد می شود از آخرین دیز نیم پرده بالاتر مثل گام های ماهور تنیک چهارگاه به دست خواهد آمد. توجه شود که در گام چهارگاه سل دیز در حقیقت آخرین دیز ما فا است نه می زیرا می بینیم که بعد از سی دیز مجددا نت فا نیم پرده بالاتر رفته و چون قبلا دیز بوده حالا دوبل دیز شده پس فا دوبل دیز آخرین دیز محسوب می شود و نیم پرده بالاتر از آن سل دیز میشود که تنیک گام چهارگاه خواهد بود.

از اساتید آموزشگاه موسیقی ملودی بیشتر بدانید

2- پیدا کردن سلاح کلید از روی تنیک:

سه عمل باید انجام دهیم: 1- تنیگ گام چهارگاه را تنیگ گام ماهور فرض کنیم 2- علامت گام ماهور را بگذاریم 3- نت دوم و ششم این گام را ربع پرده کم کنیم یعنی اگر دیز است سری و اگر سری است بکار و اگر بکار است کرن نماییم و یا اگر بمل است بمل کرن بنماییم.

مثال: می خواهیم روی تنیک گام می بمل چهارگاه درست کنیم. گام می بمل ماهور دارای علامات ترکیبی: سی بمل می بمل لا بمل است. نت دوم گام می بمل نت فا است که چون بکار است باید ربع پرده کم شود.

پس می شود فا کرن نت ششم نیز دو بوده و چون بکار است باید ربع پرده کم شود که میشود دو کرن. باز هم نکته ای که قبلا تذکر داده شده بود متذکر می شویم که چنانچه علامات سل بکار و ر بکار را نگذاریم مسلما خود به خود این دو نت در عمل بکار اجرا خواهند شد. ولی برای اینکه توالی خود را به هم نزنیم حتما این دو علامت بکار را نیز در نوشتن سلاح استفاده می کنیم.

مثال دیگر:

می خواهیم روی نت سل گام چهارگاه ببندیم. سل در گام ماهور در سلاح کلید فا دیز دارد. نت دوم آن لا می باشد که باید کرن شود. همچنین نت می که ششم آن است می توانیم اول فا دیز را بگذاریم و بعد علامات سی بکار و می کرن و لا کرن را ولی آنها که تعدادشان زیادتر هستند مقدمترند.

مثال دیگر:

می خواهیم روی نت فا دیز گام چهارگاه ببندیم فا دیز در گام ماهور دارد: فا دیز دو دیز سل دیز ر دیز لا دیز می دیز نت دوم گام فا دیز سل می باشد که چون فعلا دیز شده و باید ربع پرده کم شود تبدیل به سری می گردد. همچنین نت ششم ر که دیز بوده و سری می شود. پس:

برای تمرین بهتر است که روی تمام 21 گام هر دو عمل یعنی پیدا کردن سلاح کلید از روی تنیک و همچنین پیدا کردن تنیک از روی سلاح کلید در مورد هر پنج گام عمل شود… ماخذ از کتاب تئوری موسیقی – فرامرز پایور.

آنالیز و بررسی

نت های شاهد، آغاز، خاتمه، فرود، متغیر، توقف دستگاه چهارگاه

جهت آنالیز گوشه ها و بررسی دقیقتر این بخش به صفحه تفاوت میان دستگاه سه گاه و چهارگاه از طریق لینک( فرق سه گاه چهارگاه ) و نیز آنالیز دستگاه سه گاه مراجعه نمایید مراجعه نمایید. در ادامه به بررسی نت های شاهد و متغیر و… این دستگاه می پردازیم.

این بخش اخذ شده از کتاب ردیف سازی موسیقی ایران/نویسنده: رضا وهدانی/ بر اساس آنالیز ردیف آقا حسینقلی که ردیف ایشان منتسب به علی اکبرخان فراهانی است نوشته شده است.

در جدول فوق نت های اصلی به صورت گرد و نت های فرعی به صورت صفر ترسیم شده است. چهارگاه دارای گامی است مانند گام بزرگ که تشکیل شده از دو دانگ مساوی. فاصله دو دانگ یک پردده است. درجه دوم و درجه ششم هر گام بزرگی را ربع پرده پایین بیاوریم گام بزرگ را تبدیل به چهارگاه می کند.

برابر جدول فوق:

1- شروع دستگاه چهارگاه از معکوس نت اول دانگ دوم است و نت شاهد آن درجه اول گام و خاتمه آن روی درجه یکم دانگ اول است.

2-شروع زابل از توتیک گام شاهد آن روی درجه سوم و خاتمه آن روی درجه اول گام است

3- شروع حصار از تونیک گام شاهد آن روی درجه پنجم و خاتمه آن روی درجه اول گام است

4- شروع مخالف از درجه سوم شاهد آن روی درجه ششم ایست موقت روی درجه چهارم و خاتمه آن روی درجه اول گام است

5- شروع مغلوب و ایست موقت آن روی درجه ششم و خاتمه آن روی درجه اول گام است